Fluconazole: Thuốc điều trị nấm candida và những lưu ý khi sử dụng

Nhiễm nấm Candida là bệnh nhiễm trùng nấm phần lớn do nấm Candida albicans gây nên. Nhiễm trùng có thể xảy ra ở bất cứ vị trí nào và phổ biến nhất là ở các nếp gấp, các kẽ ngón, bề mặt da, niêm mạc miệng, đường tiêu hóa, thực quản và bộ phận sinh dục. Tùy vào bộ phận và mức độ nhiễm nấm sẽ được điều trị bằng các thuốc kháng nấm phù hợp.

• Amoxicillin là thuốc gì? Công dụng và liều lượng sử dụng
• Flunarizine: Thuốc điều trị đau nửa đầu và những lưu ý khi sử dụng
• Tìm hiểu thông tin liều dùng và các lưu ý trước khi dùng thuốc Brosafe?

Tìm hiểu thông tin thuốc Fluconazole điều trị nấm nấm candida 

Tổng hợp một số thông tin về thuốc điều trị nấm Fluconazole

Fluconazole là thuốc gì?

Theo giảng viên Khoa Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur DSCK1 Cô Nguyễn Hồng Diễm cho hay, Fluconazole là thuốc cá tác dụng kháng nấm bằng cách ức chế mạnh và đặc hiệu quá trình tổng hợp sterol của nấm. Thuốc được sử dụng để điều trị nhiễm trùng do các loại nấm khác nhau gây ra, đặc biệt hiệu quả với tình trạng nhiễm trùng nấm do nấm candida.

 Fluconazole là thuốc đầu tiên của nhóm thuốc tống hợp triazol kháng nấm mới.

Fluconazol có tác dụng kháng nấm do làm biến đối màng tế bào, làm tăng tính thấm màng tế bào, làm thoát các yếu tố thiết yếu như amino acid, kali và làm giảm nhập các phân tử tiền chất như purin và pyrimidin tiền chất của DNA. Fluconazole tác động bằng cách ức chế cytochrom P450 1 4-alpha-demethylase, ngăn chặn tống hợp ergosterol là sterol chủ yếu ở màng tế bào nấm.

Fluconazole và các triazol kháng nấm khác như Itraconazole có ái lực mạnh với enzym P450 của nấm và có ái lực yếu với enzym P450 của động vật có vú và cũng là những thuốc ức chế đặc hiệu các hệ thống cytochom P450 của nấm hơn nhiều dẫn chất imidazol khác như Ketoconazole.

 Phổ kháng nấm của Fluconazole:

Fluconazole có tác dụng trên Candida spp., Coccidioides immitis, Cryptococcus neoformans, Blastomyces dermatitidis, Epider-mophyton spp., Histoplasma capsulatum, Microsporum spp. và Trichophyton spp.

Tuy nhiên, tình trạng kháng thuốc đã phát triển trong một vài chủng Candida. Các chủng Candida albicans kháng Ketoconazole cũng kháng chéo với Fluconazole.

 Dạng thuốc và hàm lượng của Fluconazole:

Thuốc Fluconazole được sản xuất trên thị trường với dạng thuốc và hàm lượng như:

Dạng uống: Viên nén, viên nang cứng 50 mg, 100 mg, 150 mg, 200 mg; hỗn dịch uống: 50 mg/5 ml, 200 mg/5 ml.

Dạng tiêm (chỉ dùng để truyền tĩnh mạch): Lọ 200 mg/100 ml, 400 mg/200 ml trong dung dịch dextrose 5%, lọ 50 mg/25 ml, 200 mg/100 ml, 400 mg/200 ml trong dung dịch natri clorid 0,9%.

Một số biệt dược trên thị trường:

Brand name: Diflucan

Generic: Pracan 150, Flucozal, Conzole-150, Amsufung, Fungocap 200mg capsules, hard, Lifazole, Fitasu, Fluconazole Injection, Fimaconazole, Foocgic, Fopranazol, Diflazone 150mg, Elozanoc, Fluconazole infusion, Flucofast, Naluzole, Flucomedil, Flucomedil 150 mg, Flucodus 150, Odaft-150, Fluconazole Polfarmex Tablets 100 mg, Fluconazole Polfarmex Tablets 150 mg, Fluxar, Vulcan Caps 150mg, Mycazole, Forcan 150, Lorusa, Funspor 200, Flupaz , Glutoboston, Flucoted, Salgad, Salgad–150mg, Zolmed100, Zolmed 150, Zolmed 200, Difuzit, Rosemazol, Fucothepharm, Pyme Fucan, Fuzolsel, Asperlican 150, Candinazol 150, Frolova 150, Fluconazol Stada 150 mg, Fluconazole STELLA, Fluconazole Stella 150 mg, Herazole, Dokiran Cap, Folsadron-150, Mycosyst, Mycosyst Infusion, Grabulcure, Klevaflu Sol.Inf 2mg/1ml, , Dilarem 150 capsules, Upetal, Welles, Fluconazole Capsules, Fluconazole, Sinflucy I.V. Infusion 2mg/ml, Flucosan, Vormino, Tralyzole, Flucopharm 2mg/ml, Zencon-150.

Thuốc Fluconazole dùng cho những trường hợp nào:

• Điều trị bệnh nhiễm nấm Candida ở các bộ phận như da, niêm mạc miệng, họng, thực quản, đường tiêu hoá, âm hộ, âm đạo và các bệnh nhiễm nấm Candida toàn thân nghiêm trọng khác như nhiễm Candida màng bụng, phổi, đường niệu, máu, và nhiễm Candida phát tán.
• Điều trị viêm màng não do nhiễm các loài nấm như Cryptococcus neoformans, Histoplasma, Blastomyces và Coccidioides immitis.
• Điều trị một số bệnh nấm da như nấm da đầu, thân, đùi, chân gây ra bởi các loài nấm Epidermophyton, Microsporum, Trichophyton.
• Fluconazole được sử dụng cho người bệnh không dung nạp các thuốc trị nấm thông thường. Vì Fuconazole được dung nạp tương đối tốt khi dùng bằng đường uống nên thuốc rất tiện lợi cho những người bệnh cần điều trị nấm lâu dài.
• Dự phòng nhiễm nấm Candida cho người bệnh ghép tạng như ghép tủy, ghép gan hoặc bệnh nhân ung thư.
• Dự phòng nhiễm nấm trầm trọng như nhiễm nấm Candida, Cryptococcus, Histoplasma, Coccidioides immitis ở người bệnh nhiễm HIV.

Cách dùng – Liều dùng của Fluconazole như thế nào?

Thuốc Fluconazole dạng viên được dùng bằng đường uống cả viên thuốc với nước lọc vào thời điểm trước hoặc sau bữa ăn. Do thức ăn không ảnh hưởng đén sự hấp thu của thuốc. Thuốc Fluconazole dạng tiêm được dùng bằng truyền tĩnh mạch, tốc độ truyền không quá 200 mg/giờ.

Do hấp thu nhanh và gần như hoàn toàn ở đường tiêu hóa nên liều dùng Fluconazole đường uống tương đương liều dùng đường truyền tĩnh mạch. Dùng 1 lần/ngày. Khuyến cáo chỉ dùng truyền tĩnh mạch Fluconazole cho người bệnh không dung nạp hoặc không thể dùng thuốc bằng đường uống theo chỉ định của bác sĩ.Liều lượng và thời gian dùng thuốc tùy thuộc vào loại nhiễm nấm mà bệnh nhân mắc phải.

Liều dùng và thời gian điều trị tùy thuộc vào loại nấm, mức độ bệnh, chức năng gan, thận và đáp ứng của người bệnh với thuốc. Người bệnh phải tuân thủ thời gian điều trị liên tục cho đến khi triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm chứng tỏ bệnh đã khỏi hẳn.

Liều dùng điều trị khuyến nghị cho người lớn:

• Nấm Candida ở niêm mạc hầu họng, thực quản, tiết niệu: Ngày đầu 200 mg/lần/ngày. Những ngày sau 100 mg/lần/ngày, dùng liên tục ít nhất 2 tuần. Hoặc dùng liều uống 50 mg/1 lần/ngày và dùng trong 7-14 ngày.
• Nấm Candida toàn thân, viêm màng não do Cryptococcus: Ngày đầu 400 mg/lần/ngày. Những ngày sau 200 mg/lần/ngày, dùng trong thời gian ít nhất 4 tuần và ít nhất 2 tuần nữa sau khi hết triệu chứng.
• Nấm Candida âm đạo: Uống 1 liều duy nhất 150 mg/ngày. Dùng trong hời gian ít nhất là 10 – 14 ngày.
• Nấm da: Liều 50 mg/lần/ngày, dùng trong thời gian 2 – 4 tuần.

Liều dùng dự phòng nhiễm nấm:

• Dự phòng nấm Candida ở bệnh nhân ghép tủy hoặc bệnh nhân ung thư: Liều dùng là 400 mg/lần/ngày.
• Dự phòng nhiễm nấm trên bệnh nhân có tốn thương hệ miễn dịch: Liều dùng là 50 – 400 mg/lần/ngày đường uống hoặc truyền tĩnh mạch.

Liều dùng điều trị khuyến nghị cho trẻ em:

• Trẻ sơ sinh: Trẻ 2 tuần đầu sau khi sinh: 3 – 6 mg/kg/lần; cách 72 giờ/lần. Hoặc trẻ 2 – 4 tuần sau khi sinh: 3 – 6 mg/kg/lần; cách 48 giờ/lần.
• Trẻ em: Điều trị: liều 6 mg/kg/ngày. Dự phòng nhiễm nấm bề mặt: liều 3 mg/kg/ngày. Dự phòng nhiễm nấm toàn thân: liều 6 – 12 mg/kg/ngày.
• Tóm lại, tuỳ thuộc vào tình trạng và mức độ diễn tiến của bệnh, người bệnh cần tuân thủ theo liều chỉ định và thời gian điều trị của bác sĩ để đảm bảo an toàn và đạt lợi ích tốt nhất.

Cách xử lý nếu quên liều thuốc Fluconazole:

Nếu người bệnh quên một liều Fluconazole, nên uống ngay khi nhớ ra trong ngày đó. Không dùng liều gấp đôi. Nếu gần đến thời điểm uống của liều tiếp theo, chỉ cần dùng liều tiếp theo vào đúng giờ đã lên kế hoạch trước.

Nếu dùng quá liều Fluconazole, thường sẽ gặp các triệu chứng quá liều như hành vi hoang tưởng và ảo giác. Người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được hướng dẫn điều trị triệu chứng và sử dụng các biện pháp thích hợp để loại bỏ phần thuốc chưa được hấp thu ở dạ dày, ruột nếu qua liều do dùng đường uống. Đồng thời cần phải theo dõi các dấu hiệu lâm sàng, nồng độ kali huyết và làm các xét nghiệm về chức năng gan, thận.

Những lưu ý khi sử dụng thuốc Fluconazole, tương tác thuốc và cách bảo quản

Cũng theo Dược sĩ CK1 Nguyễn Hồng Diễm giảng viên dạy lớp Liên thông Cao đẳng Dược TPHCM – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur khuyến cáo không sử dụng thuốc Fluconazole cho những trường hợp sau: Quá mẫn với Fluconazole, các azol khác hoặc bất kỳ thành phần nào của thuốc; Rối loạn chuyển hóa porphyrin cấp; Sử dụng đồng thời Fluconazole liều ≥ 400 mg/ngày với Terfenadine; Sử dụng đồng thời với các thuốc được biết là kéo dài khoảng QT và được chuyển hóa bởi CYP3A4 gồm các thuốc như Astemizol, Cisaprid, Pimozid, Quinidin, Erythromycin.

Lưu ý chung khi sử dụng thuốc Fluconazole:

• Thận trọng khi sử dụng thuốc cho người bệnh bị suy giảm chức năng gan hoặc thận. Người bệnh cần được theo dõi xét nghiệm bất thường về tình trạng tổn thương gan, thận. Nên dừng điều trị Fluconazole nếu có các dấu hiệu và triệu chứng cho thấy bệnh gan, thận tiến triển nặng.
• Dùng Fuconazole điều trị nhiều ngày có thể gây ra phát triển quá mức các chủng Candida không nhạy cảm bao gồm Candida krusei, trừ nấm Candida albicans. Người bệnh có thể được chỉ định thay thế thuốc kháng nấm khác.
• Người bệnh dùng Fuconazole trong thời gian dài có thể gặp kéo dài khoảng QT và xoắn đỉnh. Cần thận trọng khi dùng cho người bệnh có bất thường về tim như loạn nhịp tim hoặc dùng chung với các thuốc khác hoặc các yếu tố nguy cơ kéo dài QT.
• Thạn trọng với một số hiếm gặp các trường hợp người bệnh bị viêm da tróc vảy có nguy cơ đe dọa tính mạng khi dùng Fluconazole điều trị nhiễm nấm nặng.
• Thận trọng với các bệnh nhân có tổn thương hệ miễn dịch như bệnh nhiễm HIV. Nếu xuất hiện ban da trong khi điều trị bằng Fluconazole, cần giám sát chặt chẽ và ngừng thuốc khi tổn thương có biểu hiện tiến triển nặng.
• Thận trọng với các trường hợp hiếm gặp như bị sốc phản vệ, ngứa, phù mạch và phù mặt.

Lưu ý với phụ nữ có thai

• Hiện vẫn chưa có đầy đủ nghiên cứu và kiểm soát chặt chẽ về việc dùng Fluconazole cho phụ nữ mang thai. Song thực tế đã có báo cáo trường hợp người mẹ đang mang thai trong 3 tháng đầu thai kỳ dùng Fluconazole liều cao (400 – 800 mg mỗi ngày) để điều trị nấm do Coccidioides immitis và sinh ra bé dị dạng bẩm sinh nhiều bộ phận trên cơ thể. Vì vậy, nên cân nhắc việc kê đơn thuốc Fluconazole điều trị nấm cho phụ nữ đang mang thai khi thực sự cần thiết.

Lưu ý với người mẹ đang cho con bú

• Fluconazole được tiết vào sữa mẹ ở nồng độ tương tự như trong huyết tương, do đó người mẹ đang cho con bú không nên dùng thuốc này để tránh ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh.

Lưu ý đối với người đang lái xe và vận hành máy móc

• Thuốc Fluconazole có thể gây ra tác dụng bất lợi như chóng mặt, co giật khi sử dụng. Vì vậy, người bệnh không nên lái xe hoặc vận hành máy móc nếu dùng Fluconazole có xuất hiện các triệu chứng này.

Một số lưu ý khi sử dụng thuốc Fluconazole và tương tác thuốc

Thuốc Fluconazole có thể gây ra những tác dụng phụ sau:  

• Thường gặp: Buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy, đau đầu, chóng mặt, phát ban, tăng thoáng qua men gan và bilirubin.
• Ít gặp: Buồn ngủ, mất ngủ, thiếu máu, giảm thèm ăn, co giật, loạn cảm, táo bón, khó tiêu, đầy hơi, khô miệng, ứ mật, mề đay, ngứa, đau cơ, mệt mỏi, khó chịu, suy nhược.
• Hiếm gặp: Giảm bạch cầu, giảm bạch cầu trung tính, giảm tiểu cầu, tăng bạch cầu ưa eosin, tăng cao nồng độ transaminase trong huyết tương, tróc vảy ở da thường gặp ở người bệnh HIV và ung thư, hội chứng Stevens-Johnson, sốt, phù, tràn dịch màng phổi, tiểu ít, hạ huyết áp, hạ kali huyết, phản vệ.
• Không xác định tần suất: Phản ứng thuốc với tăng bạch cầu ái toan và các triệu chứng toàn thân.

Trong quá trình sử dụng thuốc Fluconazole, người bệnh có bất kỳ biểu hiện bất thường nào nghi ngờ rằng do sử dụng thuốc Fluconazole thì cần xin ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ để có thể xử trí kịp thời.

Thuốc Fluconazole tương tác với các thuốc và thực phẩm:

• Theophylin: Fluconazole làm tăng nồng độ Theophylin trong huyết tương, dẫn đến ngộ độc Theophylin.
• Zidovudin: Fuconazole làm tăng AUC (74%), nồng độ đỉnh huyết tương (84%) và thời gian bán thải cuối (128%) của Xidovudin ở người bệnh nhiễm HIV.
• Phenytoin: Fluconazole làm tăng nồng độ Phenytoin trong huyết tương (128%) và tăng AUC (75%) của Phenytoin dẫn đến ngộ độc Phenytoin.
•  Rifabutin: Fluconazole làm tăng nồng độ trong huyết tương của Rifabutin và chất chuyển hóa chính ở người bệnh nhiễm HIV.
• Rifampicin: Rifampicin làm giảm gần 25% AUC và 20% T1/2 của Fluconazole trong huyết tương ở bệnh nhân khỏe mạnh. Đồng thời, Fluconazole có thể làm tăng nồng độ Rifampicin trong huyết tương.
• Ciclosporin: Fuconazole làm tăng nồng độ Ciclosporin trong huyết tương, đặc biệt ở người ghép thận.
• Cisaprid: Fluconazole làm tăng nồng độ Cisaprid trong huyết tương, có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm trên tim bao gồm cả xoắn đỉnh.
• Chất chống đông máu nhóm Coumarin: Dùng Fluconazole đồng thời với thuốc chống đông nhóm Coumarin như Warfarin làm tăng thời gian Prothrombin.
• Thuốc trị đái tháo đường nhóm Sulfonylurê: Dùng Fluconazole chung với các thuốc Glipizid hoặc Tolbutamid hoặc Glyburid sẽ gây tăng nồng độ trong huyết tương và giảm chuyển hóa các thuốc trị đái tháo đường.
• Thuốc tác dụng trên thần kinh trung ương  như Midazolam, Amitriptylin, Carbamazepin: Fluconazole gây ức chế chuyển hóa và làm tăng nồng độ của các thuốc này, gây tăng độc tính của các thuốc này trên thần kinh trung ương.
• Thuốc Fluconazole có thể gây tương tác với một số loại thực phẩm, thức uống chứa cồn như rượu, bia, thuốc lá và một số loại chất kích thích khác khiến tình trạng đau đầu, chóng mặt, hoa mắt trở nên nghiêm trọng hơn.

Tóm lại, tương tác thuốc với thuốc hay thuốc với thực phẩm hay đồ uống có thể làm thay đổi tác dụng điều trị của thuốc hoặc làm gia tăng tác dụng phụ nghiêm trọng hơn. Vì vậy, người bệnh cần thông báo cho bác sĩ kê đơn biết những loại thuốc đang dùng kể cả thuốc có nguồn gốc thảo dược hay thực phẩm đồ uống có nguy cơ để giúp bác sĩ xem xét kê đơn phù hợp, an toàn và đạt hiệu quả trong điều trị.

Bảo quản thuốc Fluconazole:

Fluconazole nên bảo quản ở nhiệt độ phòng dưới 30°C, khô thoáng, tránh tiếp xúc trực tiếp ánh sáng mặt trời để đảm bảo giữ chất lượng thuốc.

Tài liệu tham khảo:

1. Drugs.com: https://www.drugs.com/mtm/fluconazole.html
2. Medicines.org.uk: https://www.medicines.org.uk/emc/product/4720/smpc

Nguồn: nhathuoconline247.com Tổng hợp bài của DSCK1. NGUYỄN HỒNG DIỄM